معادل لاتین سیاه قلم chiaroscuro (کیاروسکورو) می باشد که از دو واژه ایتالیایی chiaro به معنی روشن  و oscuro به معنای تاریک تشکیل شده است. سیاه قلم به مانند نام آن حاصل تضاد بین نور و تاریکی است که منجر به خلق تصویر در طیف نور سایه و روشن می گردد. در این تعریف chiaroscuro محدود به رنگ سیاه و سفید نبوده و تاکید بر استفاده از طیف رنگ روشن و تیره دارد که منجر به خلق نقاشی های سایه روشن می گردد. اما واژه سیاه قلم در زبان فارسی از زمان استاد کمال الملک مرسوم شده است. دلیل آن استفاده برخی از شاگردان استاد کمال الملک از ذغال مل برای کشیدن نقاشی بوده است.

پیدایش این سبک در واقع به قرن پنجم در یونان باستان باز می گردد که نقاشی یونانی معروف به آپولودوروس اسکیاگرافوس، سایه‌هایی را ترسیم کرد تا عمق سه‌بعدی را نشان دهد. اگرچه هیچ یک از آثار هنری او باقی نمانده است، این تکنیک اسکیاگرافیا (“طراحی سایه”) الهام بخش نسل آینده هنرمندان شد.

در این سبک از هنر برای نقاشی از ابزارهایی همچون مداد های سیاه، پودر ذغال، مداد کنته، پودر گرافیت، محو کن، براشرها ، انواع پاکن ها، مقوای اشتنباخ و فابریانو، کاغذ پوستی، تخته شاسی، قلمو سرتخت، پودر کف دریا و چسب کاغذی کمک می گیرند. در این میان بیشتر از مدادهای سیاه، کنته و ذغال استفاده می شود که به طور معمول در سبک هایپر رئال و فرا واقع گرا یا سورئال از این تکنیک اسفاده می شود . در سیاه قلم دو روش معمول سایه زنی و هاشور زنی بسیار متداول است. با آموزش مهارت سیاه قلم و تکنیک های آن، می توان به راحتی هرگاه که اراده کنید با در اختیار داشتن یک برگ کاغذ و چند مداد، هر آنچه دوست دارید به تصویر بکشید؛ زیرا هر آنچه شما برای این کار لازم دارید لوازم مناسب، نور خوب و تمرین فراوان است. این موضوع منجر به محبوبیت سیاه قلم نزد هنرجویان گردیده است.