پانچ دوزی

سوزن پانچ روش گلدوزی خلاقانه ای است که هم مبتدیان و هم اهل فن با تجربه به آن علاقه مند می باشند. این امر موجب گردیده است این تکنیک خاص سوزن دوزی با گذشت زمان نه تنها محبوبیت خود را از دست نداده بلکه تلفیق آن با هنر مدرن و سلایق امروزی بیش از گذشته موجب گرایش به آن گردد. این هنر که ارتباط تنگاتنگی با قالی بافی (rug hooking) دارد، با نام های مختلفی از جمله سوزن زنی، سوزن دوزی پانچ، قالی بافی با سوزن پانچ نیز خوانده می شود.

تاریخچه پانچ دوزی

سوزن دوزی پانچ قدمت طولانی دارد که حداقل به قرون وسطی و شاید بتوان گفت که به مصر باستان باز می گردد. هر چند در خاستگاه آن از مصر تا آمریکا و تاریخ دقیق پیدایش آن از قرون وسطی تا ابتدای قرن نوزدهم اختلاف نظر وجود دارد ولی در کاربردهای متنوع آن شک و شبهه ای باقی نمی ماند. این هنر زیبا برای تزیین لباس های مذهبی، قالی بافی و سپری کردن وقت در سفرهای طولانی دریایی استفاده می شد. در ایران نیز این هنر سوزن دوزی تحت عنوانی مانند گونی بافی (فرشینه) از دیرباز مرسوم بوده است. در سال های اخیر رنسانسی در صنایع دستی از جمله سوزن پانچ رخ داده است که موجب نوزایی این هنرها در قالبی مدرن گردیده است.

ابزار و لوازم مورد نیاز

ابزار اصلی این هنر شامل پارچه شل بافت، نخ، حلقه (کارگاه) و سوزن پانچ می باشد. سوزن پانچ که گاه دستگاه پانچ دوزی نیز نامیده می شود در گذر زمان در راستای سهولت استفاده دچار تغییراتی گردیده است تا برای هنرجو تجربه دلنشینی را فراهم سازد. این ابزار سوزن بلند توخالی با یک سوراخ بزرگ و دسته ای از جنس چوب، پلاستیک و… می باشد. این سوزن ها در ضخامت های مختلف از نازک تا حجیم، به صورت تکی و چند سوزنه با قابلیت تنظیم در بازار موجود می باشد.

پارچه مورد استفاده عموما زبر و پشمینه ای بوده که در گذشته از این جنس جهت دوخت ردای راهبان استفاده می شده است به همین دلیل به نام پارچه راهب نیز خوانده می شود. البته بدین منظور می توان از پارچه های مناسب دیگری همچون لنین، کنف، متقال، کرباس و مواردی با بافت مشابه نیز استفاده کرد.

نخ مورد استفاده می تواند کاموای معمولی یا نخ های ابریشمی باشد که متناسب با نوع کار، پارچه و سوزن از نوع ظریف تا ضخیم انتخاب می گردد.

جهت ثابت نگه داشتن پارچه از کارگاه استفاده می شود که در جنس ها و اشکال گوناگون موجود می باشد ولی نوع رایج تر آن کارگاه های گرد چوبی می باشد.

روش کار

برای شروع کار، طرح دلخواه بر روی پارچه کشیده و درون کارگاه قرار داده می شود. می توان کل طرح را بر روی پارچه پیاده کرد و یا طرح کلی را رسم کرده و جزئیات را هنگام کار با دوخت اضافه نمود. سپس نخ را داخل سوزن پانچ کرده و با فشردن آن به منافذ پارچه، حلقه هایی ایجاد می گردد. این حلقه های سخت به هم فشرده شده در نهایت منجر به ایجاد بافت و استحکام آن می شود. این فرآیند گره ای ایجاد نمی کند. در طول کار همواره قسمتی به عنوان جلو کار، که عموما الیاف بلندتری دارد، و پشت کار،که تخت تر بوده و حالت بخیه مانندی دارد، ایجاد می گردد البته هیچ محدودیتی برای جلو و پشت کار وجود ندارد و شما می توانید با توجه به طرحی که دارید و نوع بافت مورد نیاز برای طراحی آن، بر حسب نیاز از پشت کار در نمای رویی کار استفاده کنید.

کاربردها

هرچند این هنر ایده آل برای قالی بافی می باشد، اما می توان از آن برای بالش، دیوارکوب، کیف، لباس، زیورآلات، جاکلیدی، حیوانات عروسکی و سایر موارد استفاده کرد.